AMAN DALİ REBABLI TURKMEN AYDYM

AMAN DALİ  REBABLI  TURKMEN AYDYM

Türkmenler

Türkmenler (Türkmence Türkmenler), çoğunlukla Türkmenistan’da, ufak bir kısmı da İran’da yaşayan Türk halkıdır. Tarihi bakımdan bütün Oğuz kolundan Batı Türklerine (Anadolu ve Suriye) Türkmen denilmesine karşın günümüzde Türkmen kelimesi uluslararası kullanım olarak genellikle Türkmenistan’da ve Orta Asya’nın bazı bölgeleri ile Kafkasya’da (Kafkas Türkmenleri) yaşayan halklar ve Irak Türkmenleri için kullanıldığı gibi yaygın biçimde Türkiye Türkmenleri için de kullanılmaktadır.

Türkmen adıyla anılan Oğuzlar

İlk kez VIII. yy da bir Sogut mektubunda geçen, X. yy dan itibaren genel bir adlandırma olarak yerleşik hayata geçmiş Türkler için, ağırlıklı olarak da Müslüman Oğuz boyları için kullanılmaya başlanılan Türkmen adı bugün dar manada Türkmenistan Cumhuriyetinde yaşayan Türkmenler ile Irak, İran, Suriye ve Anadolu’daki Türkmen boylarına mensup olanlar için kullanılmaktadır. Türkmenler, İslamiyet’i kabul etmiş Oğuz boylarıdır. Türkmenler (Oğuzlar) 24 boydan oluşur. Başta Türkmenistan, Türkiye ve Azerbaycan olmak üzere Afganistan, Balkanlar, Rusya, Irak, Suriye ve İran’da yaşamaktadırlar.[kaynak belirtilmeli]Türkiye, Balkanlar, Irak ve Suriye’de yaşayan Türkmenler de, Türk olarak adlandırılır. Azerbaycan ve İran’dakiler ise Azeri Türkleri adını almışlardır. Anadolu Türklüğü’nün bel kemiğini, Türkmenler oluşturur ve bağları oldukça güçlüdür. Hazar Denizi’nin ötesinde yaşayan Türkmenlere “Yaka Türkmenleri”, Anadolu’da yerleşik Türkmenlere ise “Anadolu Türkmenleri” denir.

“Türkmen” kelimesi, en yetkin müelliflere göre imanlı Türk anlamına gelir. İranlılar, Müslüman Oğuzları şamancı olanlardan ayırmak için “Türki-i iman” (inanmış Türk) demekteydi. Başka kaynaklarda ise Türklerin şaman geleneklerinden kopup İslamiyet’e geçmelerinden sonra Araplar tarafından Terk-i iman (imanını terk etmiş) yani eski şaman inançlarını terk etmelerinden dolayı bu ismin verildiği söylenir. [ Kaynak: Dr. Hikmet Kıvılcımlı]. Bu da süreç içinde Türkmen ve nihayet Türkmen’e çevrilmiştir. Oğuzlara “Türkmen” veya “Turcoman” denir. Son zamanlarda Türkmen teriminin, Müslüman Türk demektir. Fransız Türkolog Jean Deny görüşüne göre ise “men” kuvvet ekidir ve Türkmen “Türklerin de Türk’ü’,soyca Türk ya da soyu Türk ve öz be öz Türk” anlamına gelmektedir.

Modern Türkmenlerin tamamı, Orta Asya’nın büyük bir kesimini içine alan Batı Türkistan yöresindeki Oğuzların soyundan gelmektedirler. Oğuz kabileleri 7. yüzyılda Altay Dağlarından Sibirya stepleri üzerinden batıya hareket etmişler ve Güney Rusya ve İdil içlerine kadar girmişlerdi

Türkmen Dili

Türkmence, Ural Altay dil grubunun Altay kolunu oluşturan batı Türkçesinin bir versiyonudur. Türkmenistan’da yaşayan 6 milyondan fazla Türkmen ile Türkiye’nin genelindeki Anadolu Türkmenlerine Türk denir. İran’da 20 milyon Azeri Türkü ve Afganistan, Rusya, Azerbaycan, Balkanlar, Irak, Suriye gibi ülkelerde yaşayan yaklaşık 100 milyon Türkmen tarafından konuşulmaktadır

Türkmence veya Türkmen Türkçesi

Türkmence veya Türkmen Türkçesi (Türkmen dili, Türkmençe), Oğuz öbeği içinde yer alan çağdaş Türk yazı dillerinden biridir. Çoğunluğu Türkmenistan'da yaşayan Türkmenlerin konuştuğu dildir. Toplam 6.000.000 kadar kişi tarafından konuşulur. Türkmenistan'ın (3.500.000) dışında İran'da 2.000.000, Afganistan'da ise 500.000 kişinin de anadilidir. Türkmenistan'da resmî dil olan Türkmence, Türk dilinin lehçeleri arasında Türkçe, Gagavuzca ve Azericeye daha yakın bir lehçedir. Lehçesi olarak sınıflandırılan Kafkas Türkmencesi bazen ayrı bir Oğuz dili olarak da kabul edilir.

Alfabe

Ana madde: Türkmen alfabesi

Aa, Bb, Çç, Dd, Ee, Ää, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Žž, Kk, Ll, Mm, Nn, Ňň, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Ww, Yy, Ýý, Zz.

Türkmence alfabesinde Türkçe alfabesinden farklı olan harfler şunlardır:
ä: açık e
j: c
ž: j
ň: genizsi n
w: v
ý: y
y: ı

Dilbilgisi

Zamirler

1-Şahıs Zamirleri
Türkmence şahıs zamirleri aşağı yukarı Türkiye Türkçesindeki gibidir:
Men, sen, ol, biz, siz, olar

Yönelme hâl çekimi:
maňa, saňa, oňa

2-İşaret Zamirleri
Türkmence işaret zamirleri şunlardır: Bu, şu, ol, şol.
Çekimli hallerde;

• "Bu" işaret zamiri "m" ile başlar.
• Ek ile zamirlerin aralarına "n" sesi girer.
• Yönelme hallerinde ise n>ň değişmesi olur.

muny: bunu, muňa: buna, onuň: onun

Fiiller

Şimdiki zaman (Häzirki zaman)

-ýar, -ýär Şimdiki Zaman Eki + Şahıs Ekleri

Şimdiki Zaman
Olumlu				Olumsuz
gelýärin	geliyorum	okaýaryn	okuyorum	gelmeýärin	gelmiyorum	okamaýaryn	okumuyorum
gelýärsiň	geliyorsun	okaýarsyň	okuyorsun	gelmeýärsiň	gelmiyorsun	okamaýarsyň	okumuyorsun
gelýär	geliyor	okaýar	okuyor	gelmeýär	gelmiyor	okamaýar	okumuyor
gelýäris	geliyoruz	okaýarys	okuyoruz	gelmeýäris	gelmiyoruz	okamaýarys	okumuyoruz
gelýärsiňiz	geliyorsunuz	okaýarsyňyz	okuyorsunuz	gelmeýärsiňiz	gelmiyorsunuz	okamaýarsyňyz	okumuyorsunuz
gelýärler	geliyorlar	okaýarlar	okuyorlar	gelmeýärler	gelmiyorlar	okamaýarlar	okumuyorlar

Geniş zaman (Nämälim geljek zaman)

Geniş Zaman
Olumlu				Olumsuz
gelerin	gelirim	okaryn	okurum	gelmerin	gelmem	okamaryn	okumam
gelersiň	gelirsin	okarsyň	okursun	gelmersiň	gelmezsin	okamarsyň	okumazsın
geler	gelir	okar	okur	gelmez	gelmez	okamaz	okumaz
geleris	geliriz	okarys	okuruz	gelmeris	gelmeyiz	okamarys	okumayız
gelersiňiz	gelirsiniz	okarsyňyz	okursunuz	gelmersiňiz	gelmezsiniz	okamarsyňyz	okumazsınız
gelerler	gelirler	okarlar	okurlar	gelmezler	gelmezler	okamazlar	okumazlar

Gelecek zaman (Mälim geljek zaman)

Türkmence gelecek zamanda şahıslara göre fiil çekimi yoktur. Bunun yerine zamirler kullanılır.

Gelecek Zaman
Olumlu				Olumsuz
men geljek	geleceğim	men okajak	okuyacağım	men geljek däl	gelmeyeceğim	men okajak däl	okumayacağım
sen geljek	geleceksin	sen okajak	okuyacaksın	sen geljek däl	gelmeyeceksin	sen okajak däl	okumayacaksın
ol geljek	gelecek	ol okajak	okuyacak	ol geljek däl	gelmeyecek	ol okajak däl	okumayacak
biz geljek	geleceğiz	biz okajak	okuyacağız	biz geljek däl	gelmeyeceğiz	biz okajak däl	okumayacağız
siz geljek	geleceksiniz	siz okajak	okuyacaksınız	siz geljek däl	gelmeyeceksiniz	siz okajak däl	okumayacaksınız
olar geljek	gelecekler	olar okajak	okuyacaklar	olar geljek däl	gelmeyecekler	olar okajak däl	okumayacaklar

Görülen geçmiş zaman (Öten zaman)

Görülen Geçmiş Zaman
Olumlu				Olumsuz
geldim	geldim	okadym	okudum	gelmedim	gelmedim	okamadym	okumadım
geldiň	geldin	okadyň	okudun	gelmediň	gelmedin	okamadyň	okumadın
geldi	geldi	okady	okudu	gelmedi	gelmedi	okamady	okumadı
geldik	geldik	okadyk	okuduk	gelmedik	gelmedik	okamadyk	okumadık
geldiňiz	geldiniz	okadyňyz	okudunuz	gelmediňiz	gelmediniz	okamadyňyz	okumadınız
geldiler	geldiler	okadylar	okudular	gelmediler	gelmediler	okamadylar	okumadılar

Türkmencenin imlasına bağlı olarak:
Üçüncü şahıslarda görülen geçmiş zaman eki her zaman -dy, -di şeklinde yazılır.

• gördi, gördiler

İki ya da daha fazla heceden sonra tüm şahıslarda bu durum görülür.

• düşündim, düşündiň, düşündi, düşündik, düşündiňiz, düşündiler

Öğrenilen geçmiş zaman

Öğrenilen geçmiş zaman I
Olumlu				Olumsuz
gelipdirin	gelmişim	okapdyryn	okumuşum	gelmändirin	gelmemişim	okamandyryn	okumamışım
gelipdirsiň	gelmişsin	okapdyrsyň	okumuşsun	gelmändirsiň	gelmemişsin	okamandyrsyň	okumamışsın
gelipdir	gelmiş	okapdyr	okumuş	gelmändir	gelmemiş	okamandyr	okumamış
gelipdiris	gelmişiz	okapdyrys	okumuşuz	gelmändiris	gelmemişiz	okamandyrys	okumamışız
gelipdirsiňiz	gelmişsiniz	okapdyrsyňyz	okumuşsunuz	gelmändirsiňiz	gelmemişsiniz	okamandyrsyňyz	okumamışsınız
gelipdirler	gelmişler	okapdyrlar	okumuşlar	gelmändirler	gelmemişler	okamandyrlar	okumamışlar